SOW op viering 200 jaar Koningrijk

Op zaterdag 25 april. jl. werd in het Provinciehuis en Park De Weezenlanden in Zwolle 200 jaar koningrijk gevierd in aanwezigheid van koning Willem-Alexander en koningin Maxima. Bedoeling van het organiserende nationaal comité was 'de vrijwilliger' in het zonnetje te zetten. Dat gebeurde onder het motto De Toekomst Van De Club. Stichting Ouderenzorg Wijthmen was tijdens het symposium bij één van de workshops gevraagd een korte presentatie gegeven. Hieronder is deze te lezen.

Beste mensen,

Stimuland, steun en toeverlaat van het Overijssels platteland, heeft ons gevraagd iets te vertellen over het fenomeen 'burgerintiatief'. En meer specifiek over het burgerinitiatief in Wijthmen.

In Wijthmen hebben we onszelf twee doelen gesteld: een eigen zorgconcept voor het dorp en de bouw van 85 woningen, waarvan ongeveer de helft zorggerelateerd. Het eerste is inmiddels een feit, het tweede zit in de finale besluitvorming.

Maar eerst zal ik mij even voorstellen. Mijn naam is Koen Nijmeijer. Ik ben hier samen met Thera Hülsmann namens Stichting Ouderenzorg Wijthmen. Beiden zijn we als echte Wijthmeners betrokken bij de ambitieuze toekomstplannen voor het dorp. Plannen - en dat klinkt misschien wat bombastisch op deze feestelijke ochtend - die van levensbelang zijn voor ons dorp.

Voor wie Wijthmen niet kent: Wijthmen is een dorp in de landelijke omgeving van de driehoek Zwolle-Heino-Dalfsen. Een van oudsher boerengemeenschap met nauwelijks 1.000 inwoners, op een kwartiertje fietsen van hartje Zwolle. U kent Wijthmen misschien van de 18 holes golfbaan, Café De Mol, skelterbaan Karba, Sauna Swoll, de Wijthmenerplas of (de files op) de N35.

Een jaartje geleden waren wij ook al als stichting in ditzelfde huis uitgenodigd voor een symposium. Het burgerinitiatief werd toen aangeprezen als een soort tovermiddel. Succes was verzekerd. Maar - durf ik proefondervindelijk te zeggen - zo gemakkelijk heb je het als burgerinitiatief niet; wij niet in elk geval.

Als burgerinitiatief moet je aan nogal wat kwalificaties voldoen. Je moet over een brede kennis beschikken, niet bang zijn voor verantwoordelijkheid, durven ondernemen zonder een dubbeltje op de bank, doorzettingsvermogen tonen,  de juiste partners vinden, je weg zoeken in een bureaucratisch doolhof en kunnen omgaan met tegengestelde belangen, regeldruk, politieke of ambtelijke willekeur. En je moet ook nog eens het hoofd bieden aan iets ongrijpbaars als een wereldwijde economische crisis. En toch, ja toch, is dit een warm pleidooi voor het burgerinitiatief, hoe kleinschalig ook. Ik durf de stelling aan, dat er al lang een streep was gezet door onze plannen als wij geen burgerinitiatief waren geweest.

Terug naar Wijthmen. Wijthmen is, als zeg ik het zelf, een open, ondernemend en oplossingsgericht dorp. De zelfredzaamheid is er groot, de vrijwilligersgraad  hoog. We zorgen graag voor elkaar en we kijken naar elkaar om.

Maar door toenemende vergrijzing en weinig nieuwbouw staan leefbaarheid en levensvatbaarheid onder grote druk. Voorzieningen zijn uit het dorp verdwenen of dreigen te verdwijnen.

Zodoende hebben we in 2008 als dorp van harte ingestemd met de  ingrijpende uitbreidingsplannen van de gemeente Zwolle. Maximaal 250 nieuwe woningen waren ons toegezegd, want zo voelde dat, een verdubbeling van de bestaande woningvoorraad. De redding voor het dorp leek nabij. Maar - en ik zeg het tot mijn spijt - de crisis moest toen nog in alle hevigheid losbarsten.

Het begon destijds allemaal voor ons met een gevoel van onbehagen, dat Wijthmeners op hoge leeftijd soms nog noodgedwongen uit hun vertrouwde omgeving werden gehaald, omdat ze niet langer thuis verzorgd konden worden. Maar al gauw kwamen we erachter dat Wijthmen veel te klein was om een eigen verzorgingshuis (oude stijl) te exploiteren. De moed zonk ons dan ook in de schoenen, toen plotseling begrippen als scheiden van wonen en zorg hun intrede deden. En toen de gemeente ook nog eens bij ons aanklopte in haar zoektocht naar nieuwe bouwlocaties, zagen wij als dorp onze kans schoon.

We ontwikkelden een eigen zorgconcept, waarbij we de ouderen en vergrijzing niet als probleem zagen, maar juist als deel van de oplossing. Want Wijthmen telt relatief veel fitte ouderen. En ouderen beschikken weer over veel vrije tijd. Onder de naam ZIN Wijthmen begonnen we een eigen sociaal wijkteam, het allereerste van Zwolle. ZIN staat voor zorg in nabijheid. Heel eenvoudig en toch professioneel van opzet met een wijkverpleegkundige van zorginstelling Driezorg, een wijkondersteuner van de gemeente (afkomstig uit de Wmo-hoek), mantelzorgers en een heel team van vrijwilligers.

Nog voor de landelijke transitie zijn we met het dorp in gesprek gegaan; eerst in groepsverband, later in keukentafelgesprekken met het overgrote deel van alle 65-plussers. We hebben een vangnet voor de zorg gecreëerd en ondersteuning en welzijnsactiviteiten geregeld. We wisten al gauw  veel van de onrust over de veranderingen in de zorg weg te nemen.

Ons piepklein, betaalbaar sociaal wijkteam loopt inmiddels voortreffelijk. Mensen weten de weg te vinden naar het wekelijkse spreekuur, twee uurtjes op de donderochtend in het Kulturhus, of ze bellen rechtstreeks met wijkverpleegkundige of dorpsondersteuner. Vrijwilligers rijden onze eigen rolstoelbus, scholieren doen achterstallig tuinonderhoud. De beweeggroep is een succes en voor andere welzijnactiviteiten, belangrijk tegen eenzaamheid, is volop belangstelling.

Toch is ons burgerinitiatief geen volmaakte successtory. Nog niet. Want de bouwplannen verlopen door de crisis zeer stroperig. Samen met bouwbedrijf Salverda en de gemeente, met een subsidie van de provincie als opstart, is een gronddeal gemaakt en zijn plannen uitgewerkt voor 85 woningen. Niet alleen voor ouderen, inclusief 24-uurszorg, ook voor starters en zelfbouwers. Met appartementen, rijtjeswoningen, 2-onder-1-kappers en vrijstaande villa's. Het zakelijke risico nemen we gedrieën. We maken geen gebruik peperdure adviseurs of projectontwikkelaar. De winst, die dit verdienmodel ons oplevert, laten we terugvloeien naar het dorp om ons zorgconcept in stand te houden.

Ik ga afronden. Er is in de afgelopen jaren bergen werk verzet. Van niets is iets gemaakt. Toch zijn we er nog niet. De spreekwoordelijke laatste loodjes wegen het zwaarst. En zoals zo vaak is de financiering het allerlastigst. En vergis u niet, we praten wel over miljoenen. Van burgerinitiatief naar burgeronderneming dus. Dat vereist het uithoudingsvermogen van een marathonloper en het incasseringsvermogen van een bokser. Je moet lobbyen, dealen en besturen, vertrouwen winnen, deskundige hulp inroepen en Chinese muren slechten. Als goedwillende burgers zijn we aangeschoven bij wethouders, het halve ambtelijk apparaat, de architect, een stedenbouwkundige, de aannemer, de directie van een zorginstelling, potentiële investeerders. Allemaal met hun eigen beleidskader, belangen en - in een enkel geval - nukken.

Maar een burgerinitiatief maakt vooral ongelooflijk veel goeds los: creativiteit, ondernemerschap, betrokkenheid, saamhorigheid en genoegdoening. Veel burgers zijn bereid een stap voor de ander, de gemeenschap of de maatschappij te zetten. Vooral als het de eigen woon- en leefomgeving betreft. De kunst is alleen het allemaal 'even' te organiseren met het woordje even tussen vette aanhalingstekens. Maar we eindigen positief: in 2017 gaan wij in Wijthmen bouwen! Dank u wel.

(Zwolle, 25 april 2015)