Terug in de tijd in de oude Smederij van de familie Pot.

De Wijthmenaren onder u zullen de naam Pot direct herkennen en misschien de smederij iets minder, omdat zij van oudsher een bekende naam zijn in Wijthmen.

Als je Wijthmen inkomt of verlaat kom je altijd langs, vroeger Poppenalleen D36-1 en tegenwoordig Kroesenallee nummer 1.

Ik werd hartelijk ontvangen door pa Herman en zijn vrouw Joke Pot, zoon Anton en dochter Tonnij.

Herman, geboren en getogen is in Wijthmen (1937), is voor mij een prachtige gelegenheid om mee terug in de tijd te gaan, omdat hij prachtige ‘historische bron’ is en enorm veel weet over Wijthmen en omstreken.

Zijn vader Antonius Pot kwam van oorsprong uit Zwolle (Kamperpoort) maar kon in Wijthmen een smederij beginnen. Een woonhuis in Wijthmen was er nog niet.

Antonius Pot (1902 – 1980) voor zijn smederij in Wijthmen rond 1920.

De smederij is dit jaar 50 jaar oud.

Hij ging daarvoor elke dag op en neer vanuit Zwolle. De smederij lag op een mooi punt, namelijk op de kruising van de Kroesenallee en de Zwolse weg, later Heinoseweg. In die tijd waren de wegen nog onverhard. Op de bovenstaande foto is ook goed te zien dat voor de smederij alles nog zand was. Boeren kwamen hier om hun landbouwwerktuigen te laten herstellen. Even voor de duidelijkheid, gelast werd er nog niet in die tijd, alles werd verhit in het vuur van de smidse. Een breuk in een stuk ijzer, werd bijvoorbeeld hersteld door beide uiteinden te verhitten in het vuur, het ijzer ging op deze manier wellen, werd op elkaar gelegd en de gloeiendhete uiteinden werden aan elkaar geslagen.

De paarden werden beslagen door Anton Pot.

Maar ook de klompen van de voetballend jeugd, van de nabij gelegen scholen, de Rooms katholieke basisschool en de protestantse School met den Bijbel waren een welkome bron van inkomsten.

Fietsen waren ook in die tijd al een belangrijk vervoermiddel, dus ook daar kon je voor terecht bij Anton Pot.

In de late jaren 20er jaren werd het huis gebouwd en samen met zijn vrouw Johanna kreeg hij,

6 dochters en 1 zoon.

Dinie, Mina, Marietje, Tonie, Gerda, Joke en Herman.

(links de ingang van de winkel waar de fietsen stonden en geheel links is nog net de smederij te zien)

 

Nog steeds is deze plek, een hoger gelegen deel van Wijthmen wat zeker in die tijd een uitkomst was. Bij hoog water stond het water tot aan de Zwolse weg en aan de ander kant, zeg maar tot waar je nu Wijthmen inkomt. Na de aanleg van de Afsluitdijk werd dit verleden tijd. Mede door de gunstige (hoge en strategische) ligging kregen ze een telegraaflijn.

Dit betekende dat wanneer er een telegram naar hen werd verstuurd, dat deze allereerst ’gestencild’ moest worden. Hier zorgde zus Mien voor en het telegram moest vervolgens bezorgd worden. Dat kon maar zo een bedrag van 6 gulden opbrengen, een heel mooi bedrag voor die tijd.

Je had verschillende soorten telegrammen. Een gelukstelegram, een rouwtelegram of een ijltelegram. Ook de adellijke familie van Limburg Stirnum welke op Soeslo woonde maakte nog weleens gebruik van de telegraaf om een telegram te laten versturen.

Een gelukstelegram:

Later kwam hier een telefooncentrale. We hebben het hier dan over de jaren dertig. Dat was in die tijd nog een centrale waarbij, in dit geval door zus Mina, het nummer niet gedraaid werd, maar letterlijk doorgeschakeld werd met pluggen.

 

Het nummer van Wijthmen was 05202 en te volgen telefoonnummer 382, in die dagen nog heel erg kort, want er waren veel meer mensen zonder telefoon als met. De telefoon viel onder het gebied van Dalfsen / Ommen.

Herman vertelde mij dat sowieso Wijthmen meer op de omstreken was gericht.

Het telefoonnummer wat dus eigenlijk onder Dalfsen/Ommen viel, de stroom kwam vanuit Hengelo, dus scheidslijn was de huidige ‘Tochtsloot’. Aan de andere kant van deze wetering was het immers 038 van Zwolle.

In de jaren dertig kregen Herman en zijn zus, de engelse ziekte door gebrek aan vitamine D. De kinderen moesten boven met open ramen liggen/slapen want dat zou immers goed zijn tegen de ziekte.

De 10^e mei van 1940, de duitse inval in Nederland was ook een schok in Wijthmen. De duitsers kwamen in grote getale over de Zwolse weg. In die dagen werd net de laatste hand aan het huis van de fam. Lindeboom gelegd en was men bezig om de pannen op het dak te leggen. Men had ruim zicht vanaf die kant richting de Ganzepan om de duitsers te zien komen.

In de daarop volgende jaren waren er veel duitsers gelegerd rondom Soeslo maar kwamen er ook veel in de smederij. De Rooms katholieke basisschool werd bezet met als gevolg dat de grootste klas van de school, in de kamer van de familie Pot werd gehouden. Zo kreeg oa Herman les in zijn eigen ouderlijk huis.

De telefoon werd heimelijk gebruikt om contacten te leggen om joden vanuit oa Dalfsen te laten onderduiken. Gevaarlijk werk want dit kon gemakkelijk afgeluisterd worden.

Bij een luchtaanval in 1942/1943 werd de Zwolse weg beschoten door vliegtuigen. In die tijd stonden er nog grote bomen aan weerzijden van de weg en probeerden de duitsers daaronder zich te verschuilen. Gevolg was dat ook de smederij en het woonhuis beschadigd raakten bij de aanval.

In de smederij stonden een aantal paarden die wachten om te worden beslagen en ook deze dieren raakten gewond. Per toeval was er een duitse veearts ingekwartierd en deze heeft geprobeerd om de paarden weer op te lappen. Men kon elkaar in die tijd redelijk verstaan, omdat er duitsers wegkwamen bij de grens met Groningen.

 

Marianne ten Klooster