Deze keer terug in de tijd met een prachtige oude kaart
van ons woongebied uit ongeveer 1920 – 1930 met daarop de diverse marken.
Men neemt over het algemeen aan dat de marken rond 1300
zijn ontstaan.
De marke,
ook markegenootschap of boermarke genaamd, is een middeleeuws
collectief van grotere boeren die gezamenlijk het beheer en gebruik van hun
gemeenschappelijke gronden regelden. Het woord 'marke' (letterlijk grens
of scheiding) wordt ook gebruikt om het gebied mee aan te geven dat bij
een dorp hoort.
Een belangrijk probleem van de marke was de zogenaamde
tragedie van de meent (gemeenschappelijk
stuk weidegrond): elke boer zal proberen zijn eigen voordeel te maximaliseren,
hetgeen uiteindelijk ten koste gaat van het geheel. Een ander nadeel was dat
door de overerving van rechten deze binnen een kleine groep boeren bleef. Voor
keuterboeren en landarbeiders was het onmogelijk een volwaardig bedrijf op te
zetten, omdat hiervoor het gebruik van de gemene gronden en met name de mest
van de potstallen noodzakelijk was.
Van boermarke naar
gemeente.
In 1811, in de Franse Tijd, wordt Nederland verdeeld in
gemeentes. De boermarken worden
overgenomen door het bestuur van burgemeester en wethouders van de
gemeente. Koning Willem I vindt het lastig dat er gemeenschappelijk bezit is en
stimuleert daarom de verdeling ervan. Tussen 1834 en 1870 worden alle
gemeenschappelijke gronden verdeeld onder de eigenerfde boeren. De boermarke
heeft geen bestuurlijke macht meer, maar krijgt een andere taak.
De marke Zalné, Wijthmen en Herfte worden al in 1612 –
1880 genoemd.
Of een berichtje / twistgeding uit 1599 (!); De
provisoren (voogden) van het klooster Bethlehem tegen de gezamenlijke
erfgenamen van de marke Zalne over het bezit van enige landerijen in het Gagel.
En als wij wat inzoomen op de kaart is mooi te zien hoe
de diverse marken destijds liepen. Met de havezaten en kastelen als Rechteren,
Arendshorst, 't Laar, Eerde, Hof te Daarle of Laarman.
Met natuurlijk de
hartelijke dank aan onze bron, het Historisch Centrum Overijssel.
Marianne ten Klooster
