De Wijthmenaren
onder u zullen de naam Pot direct herkennen en misschien de smederij iets
minder, omdat zij van oudsher een bekende naam zijn in Wijthmen.
Als
je Wijthmen inkomt of verlaat kom je altijd langs, vroeger Poppenalleen D36-1
en tegenwoordig Kroesenallee nummer 1.
Ik
werd hartelijk ontvangen door pa Herman en zijn vrouw Joke Pot, zoon Anton en
dochter Tonnij.
Herman,
geboren en getogen is in Wijthmen (1937), is voor mij een prachtige gelegenheid
om mee terug in de tijd te gaan, omdat hij prachtige ‘historische bron’ is en
enorm veel weet over Wijthmen en omstreken.
Zijn
vader Antonius Pot kwam van oorsprong uit Zwolle (Kamperpoort) maar kon in
Wijthmen een smederij beginnen. Een woonhuis in Wijthmen was er nog niet.
Antonius Pot (1902 – 1980) voor zijn smederij in
Wijthmen rond 1920.
De smederij is dit jaar 50 jaar oud.
Hij
ging daarvoor elke dag op en neer vanuit Zwolle. De smederij lag op een mooi
punt, namelijk op de kruising van de Kroesenallee en de Zwolse weg, later
Heinoseweg. In die tijd waren de wegen nog onverhard. Op de bovenstaande foto
is ook goed te zien dat voor de smederij alles nog zand was. Boeren kwamen hier
om hun landbouwwerktuigen te laten herstellen. Even voor de duidelijkheid,
gelast werd er nog niet in die tijd, alles werd verhit in het vuur van de
smidse. Een breuk in een stuk ijzer, werd bijvoorbeeld hersteld door beide
uiteinden te verhitten in het vuur, het ijzer ging op deze manier wellen, werd
op elkaar gelegd en de gloeiendhete uiteinden werden aan elkaar geslagen.
De
paarden werden beslagen door Anton Pot.
Maar
ook de klompen van de voetballend jeugd, van de nabij gelegen scholen, de Rooms
katholieke basisschool en de protestantse School met den Bijbel waren een
welkome bron van inkomsten.
Fietsen
waren ook in die tijd al een belangrijk vervoermiddel, dus ook daar kon je voor
terecht bij Anton Pot.
In
de late jaren 20er jaren werd het huis gebouwd en samen met zijn vrouw Johanna
kreeg hij,
6
dochters en 1 zoon.
Dinie,
Mina, Marietje, Tonie, Gerda, Joke en Herman.
(links
de ingang van de winkel waar de fietsen stonden en geheel links is nog net de
smederij te zien)
Nog
steeds is deze plek, een hoger gelegen deel van Wijthmen wat zeker in die tijd
een uitkomst was. Bij hoog water stond het water tot aan de Zwolse weg en aan
de ander kant, zeg maar tot waar je nu Wijthmen inkomt. Na de aanleg van de
Afsluitdijk werd dit verleden tijd. Mede door de gunstige (hoge en
strategische) ligging kregen ze een telegraaflijn.
Dit betekende dat wanneer
er een telegram naar hen werd verstuurd, dat deze allereerst ’gestencild’ moest
worden. Hier zorgde zus Mien voor en het telegram moest vervolgens bezorgd
worden. Dat kon maar zo een bedrag van 6 gulden opbrengen, een heel mooi bedrag
voor die tijd.
Je had verschillende
soorten telegrammen. Een gelukstelegram, een rouwtelegram of een ijltelegram.
Ook de adellijke familie van Limburg Stirnum welke op Soeslo woonde maakte nog
weleens gebruik van de telegraaf om een telegram te laten versturen.
Een
gelukstelegram:
Later kwam hier een
telefooncentrale. We hebben het hier dan over de jaren dertig. Dat was in die
tijd nog een centrale waarbij, in dit geval door zus Mina, het nummer niet
gedraaid werd, maar letterlijk doorgeschakeld werd met pluggen.
Het
nummer van Wijthmen was 05202 en te volgen telefoonnummer 382, in die dagen nog
heel erg kort, want er waren veel meer mensen zonder telefoon als met. De
telefoon viel onder het gebied van Dalfsen / Ommen.
Herman
vertelde mij dat sowieso Wijthmen meer op de omstreken was gericht.
Het
telefoonnummer wat dus eigenlijk onder Dalfsen/Ommen viel, de stroom kwam
vanuit Hengelo, dus scheidslijn was de huidige ‘Tochtsloot’. Aan de andere kant
van deze wetering was het immers 038 van Zwolle.
In
de jaren dertig kregen Herman en zijn zus, de engelse ziekte door gebrek aan
vitamine D. De kinderen moesten boven met open ramen liggen/slapen want dat zou
immers goed zijn tegen de ziekte.
De
10e mei van 1940, de duitse inval in Nederland was ook een schok in
Wijthmen. De duitsers kwamen in grote getale over de Zwolse weg. In die dagen
werd net de laatste hand aan het huis van de fam. Lindeboom gelegd en was men
bezig om de pannen op het dak te leggen. Men had ruim zicht vanaf die kant
richting de Ganzepan om de duitsers te zien komen.
In
de daarop volgende jaren waren er veel duitsers gelegerd rondom Soeslo maar
kwamen er ook veel in de smederij. De Rooms katholieke basisschool werd bezet
met als gevolg dat de grootste klas van de school, in de kamer van de familie
Pot werd gehouden. Zo kreeg oa Herman les in zijn eigen ouderlijk huis.
De telefoon
werd heimelijk gebruikt om contacten te leggen om joden vanuit oa Dalfsen te
laten onderduiken. Gevaarlijk werk want dit kon gemakkelijk afgeluisterd
worden.
Bij
een luchtaanval in 1942/1943 werd de Zwolse weg beschoten door vliegtuigen. In
die tijd stonden er nog grote bomen aan weerzijden van de weg en probeerden de
duitsers daaronder zich te verschuilen. Gevolg was dat ook de smederij en het
woonhuis beschadigd raakten bij de aanval.
In de smederij stonden een
aantal paarden die wachten om te worden beslagen en ook deze dieren raakten
gewond. Per toeval was er een duitse veearts ingekwartierd en deze heeft
geprobeerd om de paarden weer op te lappen. Men kon elkaar in die tijd redelijk
verstaan, omdat er duitsers wegkwamen bij de grens met Groningen.
Marianne ten
Klooster
